Zatarcie skazania

Osoba skazana prawomocnym wyrokiem karnym figuruje w Krajowym Rejestrze Karnym. Kiedy informacja o skazaniu zniknie z Krajowego Rejestru Krajowego?

Zatarcie skazania – podstawowe terminy

Podstawowe terminy zatarcia skazania statuuje art. 107 KK.

1. W razie skazania na karę pozbawienia wolności wymienioną w art. 32 pkt 3 lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

2. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.

3. W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

4. W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

4a. W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

5. W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.

6. Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

Ogólne zasady:

• zatarcie skazania w wypadku kary pozbawienia wolności, kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności następuje po 10 latach od wykonania kary (darowania, przedawnienia wykonania), a okres ten może być na wniosek skazanego skrócony do lat 5 – o ile kara nie przekraczała 3 lat (więcej o wniosku o wcześniejsze zatarcie skazania – w oddzielnym wpisie);
• zatarcie skazania w przypadku kary ograniczenia wolności następuje po upływie lat 3 od jej wykonania (darowania, przedawnienia wykonania);
• zatarcie skazania w wypadku kary grzywny następuje z upływem roku od jej wykonania (darowania kary, przedawnienia jej wykonania);
• zatarcie skazania w przypadku odstąpienia od wymierzenia kary (np. w przypadku świadków koronnych) następuje z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia;
• w przypadku, gdy orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem (darowaniem, przedawnieniem jego wykonania);
• w przypadku, gdy orzeczono środek zabezpieczający, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem.

Dodatkowo, zgodnie z art. 108 KK, jeśli sprawca w czasie biegu okresu wymaganego do zatarcia skazania, popełnił nowe przestępstwo, zatarcie skazania następuje jednocześnie (tzn. z upływem okresu właściwego dla później zacierającego się skazania). Odnosi się to także do sprawcy skazanego za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw.

Środki karne, zgodnie z art. 39 KK, to: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, zakaz wstępu na imprezę masową, zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakaz prowadzenia pojazdów, świadczenie pieniężne i podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Środki kompensacyjne to obowiązek naprawienia szkody i nawiązka.

Środki zabezpieczające, zgodnie z art. 93e KK, to elektroniczna kontrola miejsca pobytu, terapia, terapia uzależnień i pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

Zatarcie skazania w wypadku kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej

Terminy zatarcia skazania w wypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem reguluje art. 76 KK.

1. Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

1a. W wypadku, o którym mowa w art. 75a, zatarcie skazania następuje z upływem okresów przewidzianych w art. 107 § 4 i 4a.

1b. W wypadkach, o których mowa w § 1 i 1a, przepis art. 108 stosuje się.

2. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

Powyższe oznacza, iż:

• zatarcie skazania kary warunkowo zawieszonej upływa z okresem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby;
• w przypadku, gdy sąd zamiast zarządzić wykonanie kary pozbawienia wolności w związku z naruszeniem obowiązków przez skazanego, zamieni ją na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę, zatarcie skazania następuje zgodnie z ogólnymi terminami dla tych kar przewidzianymi (3 lata/6 miesięcy);
• w przypadku, gdy sąd zawieszając karę, orzeka grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem (darowaniem/przedawnieniem), nawet, jeśli od zakończenia okresu próby upłynie 6 miesięcy.

Do niedawna, powyżej opisane ograniczenie w zatarciu skazania skazania na karę warunkowo zawieszoną nie dotyczyło środków kompensacyjnych (a zatem, zatarcie skazania mogło nastąpić nawet, jeśli skazany nie wypełnił ciążącego na nim obowiązku naprawienia szkody pokrzywdzonemu). Obecnie, regulacja ta jest ujednolicona, a zatem do zatarcia skazania w przypadku kary warunkowo zawieszonej niezbędne jest wypełnienie przez skazanego wszystkich obowiązków wynikających z wyroku.

Zatarcie skazania kary mieszanej

Na podstawie art. 37b KK, sąd może wymierzyć oskarżonemu tzw. karę mieszaną – tj. karę pozbawienia wolności (zasadniczo, w niższej wysokości niż gdyby kara pozbawienia wolności była orzekana samoistnie), po której następuje kara ograniczenia wolności w wymiarze do lat dwóch. W doktrynie pojawiają się różne głosy, jak należy liczyć zatarcie skazania w przypadku tej kary. Ustawodawca niestety nie uregulował tej kwestii. Osobiście stoję na stanowisku, że w tym przypadku powinno następować z upływem terminu, w którym ziszczą się zarówno przesłanki zatarcia skazania na karę pozbawienia wolności (10 lub 5 lat w przypadku wniosku o wcześniejsze zatarcie skazania), jak i na karę ograniczenia wolności (3 lata). Innymi słowy, jeśli skazany w okresie zatarcia skazania właściwym dla kary pozbawienia wolności wykona karę ograniczenia wolności i od jej zakończenia upłynie okres właściwy dla zatarcia skazania na tę karę, to nastąpi kumulatywne zatarcie skazania po upływie okresu właściwego dla kary pozbawienia wolności. Kwestia ta zdecydowanie jednak wymaga doprecyzowania przez ustawodawcę.

Czy moje dane znikną z KRK automatycznie?

Zasadniczo, zatarcie skazania następuje z mocy prawa. Oznacza to, że informacja o skazaniu powinna automatycznie zostać wykreślona ze wszystkich rejestrów. Czasami zdarza się jednak, że pomimo upływu wymaganego czasu, informacja nie ulega wykreśleniu, lub – dopiero nasz wniosek o wydanie zaświadczenia o niekaralności, wszczyna procedurę jej usunięcia.

Pamiętać jednak należy, że czynność usunięcia danych z rejestru ma jedynie charakter techniczny, deklaratoryjny. Oznacza to, że do zatarcia skazania dochodzi z upływem odpowiedniego okresu czasu, nawet, jeśli w odpowiednim rejestrze nie odnotowano jeszcze, że do zatarcia doszło. Osoba, wobec której upłynął okres zatarcia skazania, może jednak wywodzić mimo tego wszystkie skutki wynikające z zatarcia skazania – w tym oświadczać, że jest osobą niekaraną.